چه بیماری‌هایی باعث نازایی می‌شوند؟

• مقالات

• ۲ اسفند ۱۴۰۲

نازایی یک مشکل پزشکی است که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. بیماری‌هایی که می‌توانند باعث نازایی شوند، شامل عوامل فیزیکی، عوامل عفونی، عوامل تناسلی و مشکلات هورمونی می‌شوند. برخی از بیماری‌های فیزیکی که ممکن است باعث نازایی شوند، شامل بیماری‌های کلیوی، دیابت، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های تنفسی و بیماری‌های مربوط به سیستم گوارشی می‌شوند.

همچنین، مشکلات عقلی و روانی مانند استرس، افسردگی و اضطراب نیز می‌توانند عواملی باشند که به نازایی منجر شوند. عفونت‌های تناسلی مانند هرپس و سیفیلیس نیز می‌توانند مشکلات تناسلی و نازایی را ایجاد کنند. همچنین، تغییرات در سطح هورمون‌ها مانند بیماری‌های تیروئید، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و بیماری‌های هیپرپرولاکتینمی نیز می‌توانند به نازایی منجر شوند. درک عوامل مختلفی که می‌توانند باعث نازایی شوند در روند درمان تاثیرگذار است. در ادامه مقاله به بررسی هر یک از این بیماری‌ها پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

ناباروری چیست؟

ناباروری به وضعیتی اطلاق می‌شود که زوجین پس از حداقل یک سال تلاش برای باروری نتوانند باردار شوند. این مشکل می‌تواند مردانه، زنانه یا مشکلاتی در هر دو نفر از زوجین باشد. ناباروری می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عوامل فیزیکی، عوامل تناسلی، مشکلات هورمونی، عوامل روانشناختی و محیطی ایجاد شود. در برخی موارد، علت دقیق ناباروری ممکن است مشخص نباشد و به آن مشکل پزشکی ناشناخته گفته می‌شود. در صورت مواجهه با ناباروری، مشاوره و درمان از یک پزشک متخصص در زمینه ناباروری می‌تواند مفید باشد و به زوجین کمک کند تا بهبودی یا راه‌حلی برای مشکل خود پیدا کنند.

بیماری‌هایی که باعث نازایی می‌شوند

نازایی یک مشکل رایج در جوامع جهانی است و بر اساس تحقیقات و نتایج سازمان بهداشت جهانی، تقریباً یک نفر از هر شش نفر در سن باروری ممکن است با مشکل نازایی مواجه شود. در صورتی که زوجین پس از 12 ماه تلاش برای باروری نتوانند باردار شوند، توصیه می‌شود به یک متخصص درمان ناباروری مراجعه نمایند. علت نازایی در خانم‌ها و آقایان ممکن است متفاوت باشد، بنابراین در ادامه توضیحاتی را درباره بیماری‌هایی که می‌توانند در خانم‌ها منجر به نازایی شوند، ارائه خواهیم داد.

عوامل عقلی و روانی

عوامل عقلی و روانی می‌توانند نقش مهمی در ایجاد مشکلات نازایی داشته باشند. استرس، اضطراب، افسردگی، نگرانی‌های مربوط به باروری و مشکلات روانشناختی می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر توانایی باروری تأثیر بگذارند. استرس و فشارهای زندگی روزمره می‌توانند باعث تخریب تعادل هورمونی در بدن شوند و عملکرد سیستم تناسلی را تحت تأثیر قرار دهند. علاوه بر این، اضطراب و نگرانی‌های مربوط به باروری می‌توانند باعث اختلال در سیکل تخمک‌گذاری و تنظیم هورمون‌های مرتبط با باروری شوند.

افسردگی نیز می‌تواند تأثیر منفی بر انگیزه جنسی و تمایل به جنسیت داشته باشد، که می‌تواند به مشکلات نازایی منجر شود. همچنین، مشکلات روانشناختی مانند اختلالات خوردن، وابستگی به مواد مخدر یا الکل نیز می‌توانند به تنظیم هورمون‌ها و عملکرد تخمدان‌ها تأثیر منفی بگذارند.

برای مقابله با این عوامل، مشاوره روانشناختی، مدیریت استرس، تحرک بدنی منظم، تغذیه سالم و رفع مشکلات روانشناختی ممکن است مفید باشد. همچنین، تیم درمانی متخصص می‌تواند راهنمایی کند و راه‌های مختلفی را برای مدیریت عوامل عقلی و روانی در رابطه با نازایی ارائه دهد.

عوامل عفونی

عوامل عفونی نیز می‌توانند در بروز مشکلات نازایی نقش داشته باشند. عفونت‌های مرتبط با سیستم تناسلی می‌توانند از جمله عللی باشند که باعث اختلال در باروری می‌شوند. این عفونت‌ها می‌توانند شامل التهابات رحم، لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها و مجرای رحم باشند.

عفونت‌ها می‌توانند منجر به تغییرات در ساختار و عملکرد این اعضا شوند و عملکرد تخمک‌گذاری و جابجایی تخمک را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین، برخی از عفونت‌ها می‌توانند باعث تشکیل آدنومیوزیس (التهاب عمقی رحم) شوند که می‌تواند به انسداد لوله‌های فالوپ و اختلال در عبور تخمک از آنها منجر شود. علاوه بر آن، عفونت‌های مرتبط با سیستم تناسلی ممکن است به عنوان علل نازایی مردانه نیز عمل کنند.

برای مقابله با این عوامل، تشخیص و درمان به موقع عفونت‌های سیستم تناسلی از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، ضدقارچ‌ها و سایر داروهای مورد نیاز به منظور کنترل و درمان عفونت‌ها ممکن است لازم باشد. همچنین، رعایت اصول بهداشتی‌ مناسب می‌تواند مفید باشد. در صورت بروز علائم مشکوک، مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات تشخیصی لازم است.

دیابت و ناباروری

دیابت به عنوان یک مشکل مزمن در سطح قند خون، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر باروری داشته باشد. در زنان مبتلا به دیابت، ناباروری ممکن است به دلیل تأثیر مستقیم بر سیستم تناسلی و تخمدان‌ها رخ دهد در دیابت نوع 1، که سلول‌های بتای تخمدان‌ها توسط سیستم ایمنی بدن تخریب می‌شوند، اختلال در تولید هورمون‌های مرتبط با باروری ممکن است رخ دهد.

در دیابت نوع 2، که به مقاومت به انسولین و اختلال در تولید انسولین توسط بدن مرتبط است، سطح بالای قند خون می‌تواند منجر به اختلالات در سیکل تخمک‌گذاری و تخمک‌های ناسالم شود. علاوه بر این، افزایش قند خون می‌تواند منجر به آسیب رگ‌ها و ایجاد مشکلات در عرضه خون به اعضای تناسلی شود. این امر می‌تواند باعث کاهش جریان خون به تخمدان‌ها، رحم و سایر اجزای مرتبط با باروری شود. همچنین، مشکلات عروقی مرتبط با دیابت می‌توانند باعث کاهش تغذیه و اکسیژن رسانی به بافت‌های تناسلی شوند و توانایی تخمک‌گذاری و پذیرش جنین را کاهش دهند.

برای مدیریت ناباروری در افراد دیابتی، کنترل دقیق قند خون و معالجه به موقع پزشک از اهمیت بالایی برخوردار است. برنامه‌های درمانی شامل تغییرات در سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم و در صورت لزوم، داروهای معتبر جهت کنترل قند خون می‌تواند مفید باشد.

مشکلات در عملکرد تخمک‌گذاری

فرایند تخمک‌گذاری در بانوان با هماهنگی غدد و هورمون‌ها انجام می‌شود. یک بخش از مغز به نام هیپوتالاموس، غده هیپوفیز را تحریک می‌کند تا هورمون‌هایی را ترشح کند که برای تخمک‌گذاری ضروری هستند. با پیشروی سن و بروز تغییرات در تعادل هورمونی، چرخه قاعدگی تغییراتی را تجربه می‌کند که ممکن است منجر به اختلال در فرآیند تخمک‌گذاری شود.

انسداد و یا زخم در لوله‌های فالوپ

انسداد یا زخم در لوله‌های فالوپ می‌تواند یکی از علل نازایی در خانم‌ها باشد. لوله‌های فالوپ نقش حیاتی در جابجایی تخمک‌ها از تخمدان به رحم دارند. هر گونه مشکل و مانعی که در این لوله‌ها شکل بگیرد، می‌تواند باعث امکان عبور ناشی از تخمک‌ها و یا اسپرم‌ها از طریق این مسیرها شود. انسداد می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند التهاب‌ها، عفونت‌ها، عوارض عمل جراحی یا تشکیل توده‌های بدخیم در لوله‌های فالوپ باشد.

همچنین، وجود زخم‌ها در لوله‌های فالوپ نیز می‌تواند مشکلاتی برای عبور تخمک‌ها و اسپرم‌ها ایجاد کند. به دلیل عدم امکان حرکت تخمک‌ها به سمت رحم، این شرایط می‌توانند منجر به نازایی در خانم‌ها شوند. برای تشخیص و درمان انسداد و زخم در لوله‌های فالوپ، معمولاً نیاز به مطالعات تشخیصی مانند سونوگرافی، هیستروسالپینگرافی و یا لاپاروسکوپی وجود دارد. درمان این مشکلات ممکن است شامل جراحی برای برطرف کردن انسدادها، درمان عفونت‌ها و التهاب‌ها و یا مداخلات دیگر مانند فندوسکوپی باشد.

فیبروم رحم

فیبروم رحم یکی دیگر از علل نازایی در خانم‌ها است. این تومورها به صورت غیرسرطانی در رحم شکل می‌گیرند و از بافت رحمی تشکیل شده‌اند. وقتی فیبروم‌ها در نزدیکی لوله‌های فالوپ قرار می‌گیرند، می‌توانند مسیر عبور تخمک را مسدود کنند و باعث نازایی شوند. اگر این تومورها در داخل رحم قرار گرفته باشند، ممکن است اندازه آنها بزرگ شده و فشار بیشتری روی لوله‌های فالوپ و رحم وارد کنند که مانع از جابجایی و عبور تخمک شوند.

علاوه بر این، فیبروم‌های بزرگ می‌توانند شکل و حجم رحم را تغییر داده و از طریق تأثیر بر عملکرد رحم، باروری را کاهش دهند. برای تشخیص فیبروم رحم، معمولاً از تصویربرداری مانند سونوگرافی و MRI استفاده می‌شود. در صورتی که فیبروم‌ها علائم و مشکلاتی را ایجاد کنند و بر روی باروری تأثیر منفی داشته باشند، درمان‌های متنوعی از جمله داروها، جراحی لاپاروسکوپیک یا جراحی باز ممکن است به کار گرفته شوند تا این تومورها برطرف شوند و عملکرد باروری بهبود یابد.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یک حالت بیماری است که در آن تخمدان‌ها کیست‌های کوچکی تولید می‌کنند که به بلوغ نمی‌رسند و تخمک آزاد نمی‌شود. در افراد مبتلا به این سندرم، فولیکول‌ها (ساختارهای کیستی موجود در تخمدان) نمی‌توانند به درستی به بلوغ برسند و منجر به تشکیل کیست‌های کوچک در اطراف تخمدان می‌شوند. این کیست‌ها می‌توانند هورمون‌های جنسی مردانه را ترشح کنند و باعث اختلال در تخمک‌گذاری و دوره‌های قاعدگی شوند.

علاوه بر این، در افراد مبتلا به PCOS، سطح هورمون‌های مرتبط با تخمدان (مانند اندروژن) نیز افزایش می‌یابد که می‌تواند به عوارض دیگری مانند رشد موهای بیش از حد در صورت و بدن، پوست چرب و لکه‌های قهوه‌ای در پوست منجر شود. تشخیص PCOS بر اساس علائم بالینی، آزمایشات خونی و تصویربرداری مانند سونوگرافی صورت می‌گیرد. درمان این سندرم شامل تغییرات در سبک زندگی، کاهش وزن (در صورت لزوم)، داروها برای تنظیم هورمون‌ها و در برخی موارد جراحی است.

ندومتریوز و ناباروری

اندومتریوز یک بیماری است و زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های پوشش داخلی رحم به سمت مناطق دیگر حفره لگن گسترش می‌یابند. این رشد سلول‌های رحمی به سمت تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ می‌تواند باعث آسیب و اختلال در فرآیند لقاح شود. همچنین، اندومتریوز می‌تواند به طور مستقیم بر لقاح، رشد جنین و پیوستن آن به دیواره رحم (لانه‌گزینی) تأثیرگذار باشد.

بیماری قلبی و ناباروری

بیماری‌های قلبی می‌توانند تأثیر مهمی بر باروری داشته باشند. در زنان، مشکلات قلبی می‌توانند باعث اختلالات در سیستم تناسلی شوند و منجر به ناباروری گردند. یکی از علل مشترک ناباروری در زنان با مشکلات قلبی، کاهش جریان خون به اعضای تناسلی است. مشکلات قلبی می‌توانند باعث ضعف عملکرد قلب و کاهش توانایی پمپاژ خون به سایر اعضای بدن شوند.

این مسئله می‌تواند منجر به کاهش جریان خون به رحم، تخمدان‌ها و سایر اجزای تناسلی شود و بر این اساس، تخمک‌گذاری و تخمک‌پذیری را تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر آن، برخی داروهای استفاده شده برای درمان بیماری‌های قلبی، می‌توانند تأثیرات جانبی داشته باشند که می‌توانند بر سیستم تناسلی و باروری تأثیر بگذارند. برای مدیریت ناباروری در زنان با بیماری‌های قلبی، همکاری با تیم درمانی متخصص و پزشک قلب و عروق ضروری است.

معالجه و کنترل صحیح بیماری قلبی، اصلاح عوامل خطر مرتبط با بیماری قلبی مانند کاهش وزن، کنترل فشار خون و قند خون، از جمله اقدامات مهم هستند. همچنین، در صورت نیاز، ممکن است نیاز به تنظیم داروهای قلبی باشد تا اثرات جانبی روی سیستم تناسلی کاهش یابد. در موارد خاص، مشاوره و درمان ناباروری از طریق روش‌های مساعدتی مانند باروری مصنوعی و جراحی تخمدان ممکن است لازم باشد. همچنین، رعایت سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب، کاهش استرس و فعالیت بدنی منظم نیز بهبود باروری و کاهش خطرات مرتبط با بیماری‌های قلبی را ارتقا می‌دهد.