هیسترکتومی یا جراحی برداشتن رحم چیست و چرا انجام می‌شود؟

• مقالات

• ۲۹ بهمن ۱۴۰۲

دستگاه تناسلی زنان به طور کلی مسئول تولید سلول‌های تناسلی، تخمک‌ها و هورمون‌های جنسی است. رحم زنان بنا به دلایل متفاوتی دچار مشکلاتی می‌شود که در برخی موارد چاره‌ای جز برداشتن آن نیست. هیسترکتومی یک روش جراحی است که در آن رحم برداشته می‌شود و دومین جراحی رایجی است که توسط زنان در سنین باروری انجام می‌شود. از آنجایی که رحم بعد از هیسترکتومی برداشته می‌شود، توانایی برای باردارشدن از دست می‌رود و دیگر قاعدگی رخ نمی‌دهد. در این بخش همراه ما باشید تا به طور کامل در خصوص این هیسترکتومی توضیح دهیم.

هیسترکتومی چیست؟

هیسترکتومی به برداشتن ساختارها رحم از طریق روش‌های مختلف جراحی اشاره دارد. قاعدگی و عملکرد تولید مثل در فردی که هیسترکتومی شده است، پایان می‌یابد. علاوه بر بافت رحم، ساختارهایی مانند تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ ممکن است در طول هیسترکتومی برداشته شوند.

در چه مواردی رحم برداشته می‌شود و به هیسترکتومی نیاز است؟

بسیاری از بیماری‌ها و شرایطی وجود دارند که نیاز به هیسترکتومی دارند. این موارد را می‌توان به صورت زیر فهرست کرد:

• در صورت وجود خونریزی غیرطبیعی واژینال که با روش‌های درمانی دیگر قابل‌کنترل نیست،
• اگر تومور خوش‌خیم که به آنها فیبروم رحمی گفته می‌شود، بزرگ شوند یا باعث خونریزی و درد شدید شوند.
• در صورت وجود درد لگنی که علیرغم استفاده از روش‌های مختلف درمانی به این اقدامات درمانی پاسخ نمی‌دهد.
• سرطان رحم
• سرطان دهانه رحم
• سرطان تخمدان
• بیماری التهابی لگن (عفونت جدی اندام‌های تناسلی)
• افتادگی رحم (پرولپس رحم)
• کیست شکلاتی (اندومتریوز)
• ضخیم‌شدن رحم

اقدامات لازم قبل از هیسترکتومی واژینال

مرحله آماده‌سازی قبل از هیسترکتومی واژینال شامل چندین مرحله معمولی است. این مراحل:

• معاینه فیزیکی و لگنی که اطلاعاتی در مورد وضعیت عمومی ارائه می‌دهد.
• ارزیابی سابقه پزشکی گذشته بیمار و داروهای مصرف شده توسط پزشک
• آزمایش خون و ادرار
• توصیه می‌شود 12 ساعت قبل از عمل از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
• تنقیه قبل از عمل و داروهایی برای کاهش خطر خونریزی ممکن است برای تخلیه روده تجویز شود.
• اگر سیگار می‌کشید، باید حداقل 6 ماه قبل از جراحی آن را ترک کنید تا از عوارضی که ممکن است در حین و بعد از جراحی رخ دهد، جلوگیری کنید.

هیسترکتومی چگونه انجام می‌شود؟

روش‌های مختلفی برای روش‌های هیسترکتومی وجود دارد. ویژگی مشترک همه روش ها این است که عمل هیسترکتومی تحت بیهوشی انجام می‌شود. در روش هیسترکتومی شکمی، جراح قصد دارد به بافت رحم برسد تا از شکم خارج شود. رحم با کمک برشی در ناحیه شکم از حفره شکمی خارج می‌شود. پس از این روش، یک اسکار کوچک در نواحی برش باقی می‌ماند.

یکی از روش‌هایی که امکان دسترسی به بافت رحم برای هیسترکتومی را فراهم می‌کند، هیسترکتومی واژینال است. رحم از طریق یک برش در قسمت داخلی واژن برداشته می‌شود و اسکاری از بیرون قابل‌مشاهده نیست.

روشی که به نور، دوربین و ابزار جراحی اجازه می‌دهد به جای برش‌های بزرگ در ناحیه شکم، از طریق 3 تا 4 برش کوچک وارد شکم شوند، هیسترکتومی لاپاروسکوپی نامیده می‌شود. پس از رسیدن به شکم، رحم شناسایی شده و بافت رحم به صورت قطعات کوچک برداشته می‌شود.

لاپاراسکوپی برای هیسترکتومی

روش‌های واژینال یا لاپاراسکوپی برای هیسترکتومی تکنیک‌هایی هستند که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، زیرا نسبت به جراحی شکم تهاجم کمتری دارند. تعیین اینکه کدام تکنیک مورد استفاده قرار می‌گیرد ممکن است بسته به ویژگی‌های فردی که این روش برای او انجام می‌شود متفاوت باشد. وضعیت سلامت عمومی، سن و وزن بدن از جمله ویژگی‌هایی است که مورد توجه قرار می‌گیرد.

هیسترکتومی واژینال

• رحم شما از طریق یک برش در بالای واژن برداشته می‌شود. هیچ برش خارجی وجود ندارد.
• بخیه‌های قابل‌جذب در واژن گذاشته می‌شود.
• این روش بیشتر برای افتادگی رحم و سایر شرایط غیر سرطانی استفاده می‌شود.
• این روش با کمترین عوارض و سریع‌ترین بهبود (تا چهار هفته) است.
• معمولاً بیماران در همان روز جراحی به خانه می‌روند.

هیسترکتومی شکمی

• رحم از طریق یک برش به طول 15-20 سانتی متر در شکم برداشته می‌شود.
• این برش از ناف تا استخوان شرمگاهی ایجاد می‌شود. جراح از بخیه یا منگنه برای بستن برش استفاده می‌کند.
• این روش بیشتر زمانی استفاده می‌شود که رحم درگیر سرطان شده باشد، رحم بزرگ شده باشد یا بیماری به سایر نواحی لگن گسترش‌یافته باشد.
• معمولاً به بستری طولانی‌تری (دو یا سه روز) و دوره نقاهت طولانی‌تری نیاز دارد.

در عین حال، روش‌های هیسترکتومی وجود دارد که بسته به اینکه کدام بخش از بافت رحم همراه با هیسترکتومی برداشته می‌شود یا کدام ارگان‌های غیر از رحم در فرایند برداشتن نقش دارند، نام‌های متفاوتی دارند:

• هیسترکتومی جزئی به روش هیسترکتومی اطلاق می‌شود که در آن بدن رحم برداشته می‌شود؛ اما گردن، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها در جای خود باقی می‌مانند.
• هیسترکتومی کامل فرایند برداشتن کامل رحم بدون تداخل با سایر اندام‌های تناسلی است.
• روشی به نام هیسترکتومی رادیکال اصطلاحی است که به برداشتن کامل رحم و همچنین برداشتن بافت واژن نزدیک به این ناحیه، بافت‌های نگهدارنده و گاهی لوله فالوپ، تخمدان‌ها و غدد لنفاوی آن ناحیه اشاره دارد.

هیسترکتومی یکی از اعمال جراحی بزرگ محسوب می‌شود و مدت این عمل ممکن است بین 1 تا 3 ساعت متغیر باشد. بسته به روش جراحی اعمال شده، مدت بستری در بیمارستان و دوره نقاهت نیز ممکن است متفاوت باشد. بازگشت به فعالیت‌های روزانه پس از جراحی ممکن است 3 تا 6 هفته طول بکشد.

پرهیز از انجام فعالیت‌هایی مانند هل‌دادن و کشیدن اجسام، استفاده از جاروبرقی، بلندکردن اجسام سنگین، خم‌شدن و فعالیت جنسی برای مدتی پس از ترخیص و بازگشت به منزل از جمله اقداماتی است که می‌توان برای جلوگیری از بروز تحولات منفی در دوران نقاهت انجام داد.

جراحی خارج کردن رحم

مزایای هیسترکتومی چیست؟

هیسترکتومی به ویژه در بیماران مبتلا به سرطان رحم یا تخمدان مهم است؛ زیرا به بقا کمک می‌کند. شکایات ناشی از فیبروم‌های متعدد تشکیل شده در رحم نیز  پس از جراحی هیسترکتومی ممکن است از بین رود.

خطرات هیسترکتومی چیست؟

مانند هر جراحی دیگری، پس از جراحی هیسترکتومی، خطر کمی برای بروز برخی مشکلات وجود دارد. مشکلاتی که ممکن است پس از هیسترکتومی رخ دهد ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• لخته‌شدن خون
• عفونت شدید
• خون‌ریزی
• انسداد روده
• آسیب مجاری ادراری
• مشکلات بیهوشی

چسبندگی

چسبندگی غیرطبیعی بین بافت‌های بریده شده در طول عمل هیسترکتومی شکمی را چسبندگی می‌نامند. ایجاد چسبندگی پس از جراحی هیسترکتومی ممکن است منجر به درد و مشکلاتی در سیستم گوارشی شود.

امکان ندارد فردی که هیسترکتومی کرده است تا آخر عمر باردار شود. خونریزی قاعدگی ممکن است پس از هیسترکتومی که در آن تخمدان‌ها و دهانه رحم برداشته نشده‌اند، ادامه یابد. برداشتن تخمدان‌ها در طول جراحی هیسترکتومی به این معنی است که فرد در حال حاضر وارد یائسگی شده است؛ بنابراین علائمی مانند گرگرفتگی، تغییرات خلقی و خشکی واژن ممکن است در دوره بعد از عمل رخ دهد.

بسته به اینکه مشکل قبل از عمل چه بوده است، ممکن است بعد از جراحی هیسترکتومی بر زندگی جنسی تأثیر مثبت یا منفی بگذارد. اساس مشکلات مربوط به فعالیت جنسی، احساس درد هنگام مقاربت است و در صورت رفع این شکایت پس از جراحی، زندگی جنسی فرد بهبود می‌یابد. در برخی از زنان، ممکن است به دلیل کاهش سطح لذت تجربه شده در طول فعالیت جنسی پس از هیسترکتومی، زندگی جنسی تأثیر منفی بگذارد.

بعد از هیسترکتومی چه اتفاقی می‌افتد؟

مدت زمان بستری پس از جراحی بسته به نوع جراحی انجام شده متفاوت است. اگر رحم از طریق برش ایجاد شده در شکم (هیسترکتومی شکمی) برداشته شود، بیمار مدت طولانی‌تری در بیمارستان می‌ماند. درد و احساس خستگی بعد از عمل هیسترکتومی طبیعی است. هدف کاهش درد بیمار با دادن مسکن است.

روز بعد از جراحی به بیمار توصیه می‌شود پیاده‌روی‌های کوچک انجام دهد. بدین ترتیب جریان خون به حالت عادی برمی‌گردد و بیمار در برابر عوارضی مانند لخته‌شدن در پاها (ترومبوز ورید عمقی) مصون می‌ماند. در صورت وجود ترشحات واژن قرمز روشن پس از جراحی، اگر بیمار تب 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر داشته باشد. در صورت وجود تهوع و استفراغ شدید، مشکل در ادرار کردن یا احساس سوزش در هنگام ادرار کردن، در صورت وجود درد، قرمزی یا ترشح شدید در محل برش، بیمار باید حتماً با پزشک مشورت کند.

درد بعد از هیسترکتومی چقدر طول می‌کشد؟

این دوره بسته به سن فرد و عمل انجام شده ممکن است متفاوت باشد؛ اما به طور کلی درد و ناراحتی کم تا 3 ماه پس از هیسترکتومی طبیعی تلقی می‌شود. پس از جراحی به بیمار مسکن داده می‌شود. اگر درد بیمار بیش از 3 ماه طول بکشد و درد شدید داشته باشد باید با پزشک مشورت کند.

تغذیه بعد از هیسترکتومی

عادات مثانه و روده ممکن است پس از برداشتن رحم تغییر کند. مصرف آب فراوان و غذای فیبری به بیمار توصیه می‌شود. خطر مواجهه با مشکلاتی مانند یبوست پس از جراحی افزایش می‌یابد. اگر فردی غذاهای فیبردار را در برنامه غذایی خود قرار دهد، احتمال ابتلا به یبوست را کاهش می‌دهد.

رابطه جنسی پس از برداشتن رحم

پس از هیسترکتومی، تا زمانی که جای زخم‌ها بهبود نیافته و ترشحات واژن قطع نشود، به بیماران توصیه نمی‌شود که رابطه جنسی داشته باشند. این مدت ممکن است تقریباً 4 تا 6 هفته طول بکشد. اگر تخمدان‌ها همراه با رحم برداشته شوند، ممکن است بیمار دچار خشکی واژن شود. به دلیل خشکی واژن، می‌توان از روان‌کننده‌های مبتنی بر آب استفاده کرد یا به بیمار درمان جایگزین هورمونی داد. کاهش میل جنسی ممکن است بلافاصله پس از عمل مشاهده شود. با بهبودی، از دست دادن میل جنسی از بین می‌رود. جدای از این، زندگی جنسی بیمار پس از بهبودی کامل تحت تأثیر جراحی قرار نخواهد گرفت.

بعد از هیسترکتومی به چه نکاتی باید توجه کرد؟

مواردی وجود دارد که بیمار پس از جراحی برداشتن رحم باید به آنها توجه کند:

• ممکن است بیمار تا 6 هفته ترشحات واژن داشته باشد. استفاده از نوار بهداشتی برای ترشحات واژن توصیه می‌شود.
• هیچ‌چیزی نباید وارد واژن شود و باید به بهداشت ناحیه تناسلی توجه شود.
• وسایل سنگین را حداقل به مدت 4 تا 6 هفته نباید بلند کرد. به ویژه توصیه می‌شود اجسام با وزن بیش از 5 کیلوگرم را بلند نکنید.
• توصیه می‌شود تا 6 هفته رابطه جنسی نداشته باشید.
• می‌توانید حمام کنید. جای زخم باید با آب و صابون شسته شود. بخیه‌ها در عرض 6 هفته خود به خود حل می‌شوند. بنابراین بیمار نباید بخیه‌ها را باز کند.
• بیمار می‌تواند در عرض 6-4 هفته به تمرینات روتین بازگردد. برای بهبودی ورزش توصیه می‌شود. با این حال، تمرینات نباید چالش برانگیز باشند.
• اگر رحم از طریق یک برش شکمی برداشته شده باشد و از مسکن‌های مخدر استفاده نشود، بیمار می‌تواند در عرض 2 هفته رانندگی کند. اگر رحم از واژن خارج شده باشد یا جراحی بسته انجام شود، بیمار می‌تواند ظرف چند روز رانندگی کند.
• دوره بعد از عمل به اندازه جراحی هیسترکتومی مهم است. بیمار باید مراقبت لازم را انجام دهد. توصیه‌های بعد از هیسترکتومی را رعایت کنید، فراموش نکنید که در مواقع لزوم برای معاینه به پزشک مراجعه کنید و از سلامت خود غافل نشوید!

آیا نتایج دائمی پس از هیسترکتومی واژینال به دست می‌آید؟

نتایج جراحی ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. در حالی که برخی از افراد به طور کامل از علائمی که از آن رنج می‌برند رها می‌شوند، برخی دیگر ممکن است عوارض جانبی جراحی را تجربه کنند؛ بنابراین، به اشتراک گذاشتن جزئیات سابقه پزشکی خود با پزشک خود قبل از جراحی و آگاهی از تمام خطرات در تصمیم‌گیری شما برای جراحی مفید خواهد بود.