یائسگی و هر آنچه که باید درباره آن بدانید

• بیماری های زنان

• ۴ فروردین ۱۴۰۲

دوره باروری در زنان با قاعدگی در دوران بلوغ شروع می‌شود و با یائسگی به پایان می‌رسد. یائسگی که جایگاه بسیار مهمی در زندگی زنان دارد، توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) به عنوان توقف دائمی چرخه قاعدگی با پایان فعالیت‌های تخمدانی تعریف شده است. سن شروع یائسگی که ربطی به سن قاعدگی فرد (اولین قاعدگی) ندارد، بیشتر به عوامل ژنتیکی و محیطی مربوط می‌شود. یائسگی بیشتر در سنین ۴۴ تا ۵۵ سالگی دیده می‌شود. با این حال، شروع یائسگی می‌تواند قبل یا بعد از این محدوده سنی رخ دهد.

یائسگی چیست؟

یائسگی که به سه دوره پیش یائسگی، یائسگی و پس از یائسگی تقسیم می‌شود، علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن، کاهش میل جنسی و خشکی پوست را به همراه دارد. قبل از پرداختن به علائم یائسگی، باید به خوبی درک کرد که یائسگی چیست.

هر زنی با ذخیره تخمک خاصی متولد می‌شود. به عبارت دیگر، بدن زنان نمی‌تواند تخمک که سلول تولید مثل است را تولید کند. در طول چرخه قاعدگی، که به طور منظم هر ماه با اثر افزایش هورمون‌ها از دوران بلوغ شروع می‌شود، برخی از فولیکول‌هایی که تخم‌های ماده در آن‌ها یافت می‌شوند، بالغ می‌گردند.

سالم‌ترین تخمک‌های بالغ به لوله‌های فالوپ پرتاب می‌شوند که به عنوان پلی بین رحم و تخمدان‌ها عمل می‌کنند، در حالی که فولیکول‌های دیگر باد می‌شوند و این تخمک‌های ناکارآمد توسط بدن جذب می‌شوند. این کاهش فولیکول‌های تخمدان نیز منجر به کاهش هورمون استروژن می‌شود. علاوه بر استروژن، هورمون‌های پروژسترون، تستوسترون، FSH (هورمون محرک فولیکول) و LH (هورمون لوتئینیزه‌کننده) کاهش می‌یابد.

در نتیجه این رویداد‌های زنجیره‌ای، قاعدگی متوقف می‌شود و باروری به پایان می‌رسد. دوران یائسگی که یکی از نقاط عطف مهم زندگی یک زن است را می‌توان قطع قاعدگی و پایان باروری تعریف کرد. اما برای اینکه بتوان در مورد شروع یائسگی صحبت کرد، فرد باید تا یک سال خونریزی قاعدگی نداشته باشد. زمان شروع دوره یائسگی، که معمولاً بین ۴۴ تا ۵۵ سالگی پیش‌بینی می‌شود، بیشتر به ویژگی‌های ژنتیکی فرد بستگی دارد.

علاوه بر ساختار ژنتیکی، نژاد، سوء تغذیه، تعداد زایمان، عمل، رادیوتراپی، شیمی درمانی، سیگار کشیدن، رژیم گیاه‌خواری، لاغری بسیار زیاد از جمله عواملی هستند که در کاهش سن یائسگی نقش دارند. فرآیند یائسگی در سه دوره مختلف بررسی می‌شود.

طبق طبقه‌بندی سازمان بهداشت جهانی، یائسگی به سه دوره مجزا تقسیم می‌شود:

قبل از یائسگی

دوره‌ای که علائم نزدیک شدن به یائسگی مشاهده می‌شود، پری یائسگی نامیده می‌شود. این فرآیند که می‌توان آن را دوره پیش از یائسگی نیز تعریف کرد، از سال‌های قبل از آخرین قاعدگی فرد شروع می‌شود. در این دوره که تخمک‌گذاری ادامه دارد، عملکرد تخمک‌ها کاهش می‌یابد. در این فرآیند ممکن است فرد باردار شود که البته این مورد احتمال کمی دارد. دوره قبل از یائسگی که معمولاً ۴ سال طول می‌کشد، پس از ۱۲ ماه پریود نشدن فرد به پایان می‌رسد و پس از آن دوره یائسگی شروع می‌شود.

یائسگی

 تخمدان‌های زنان در دوران یائسگی که ۱۲ ماه پس از آخرین قاعدگی شروع می‌شود، عملکرد خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، باروری نیز به پایان می‌رسد.

پس از یائسگی

در دوره پس از یائسگی که برای تعریف سال‌های بعد از یائسگی استفاده می‌شود، علائم یائسگی کاهش می‌یابد. با این حال در این دوره، فرد در معرض خطر بسیاری از مشکلات سلامتی مختلف مانند پوکی استخوان (از دست دادن استخوان) و بیماری‌های قلبی است. در این مدت استفاده از دارو و ایجاد تغییرات در سبک زندگی زیر نظر پزشک توصیه می‌شود.

در مورد کورتاژ تشخیصی بیش‌تر بخوانید!

علائم یائسگی چیست؟

سنگینی یا طولانی شدن دوره‌های قاعدگی و نامنظم بودن این دوره‌ها از علائم یائسگی است. در این دوران تغییرات جسمی و روانی زیادی در فرد رخ می‌دهد.

گرگرفتگی، تعریق شبانه، تپش قلب، سرگیجه، درد رباط، ضعف، حساسیت سینه، درد عضلات و مفاصل، اختلالات خواب، افزایش اشتها، افزایش موی بدن، افزایش وزن، قطع اندام جنسی (آتروفی)، بی‌اختیاری ادرار هنگام سرفه، خشکی واژن و درد در حین مقاربت از تغییرات فیزیکی رایج است. این وضعیت که باعث می‌شود فرد فکر کند در حال پیر شدن است، ربطی به پیری ندارد. این تغییر که بیشتر جنبه روانی دارد ممکن است با علائمی مانند اختلال اضطراب، افسردگی، فراموشی، کج خلقی، عدم تمرکز، کاهش میل جنسی و گریه مفرط در شرایط ساده همراه باشد.

کمبود استروژن در دوران یائسگی باعث کوچک شدن فرج (ارگان‌های تناسلی خارجی)، واژن و مجرای ادرار می‌شود. به دلیل این انقباض، شکایت از خارش ناحیه فرج، تکرر ادرار، بی‌اختیاری ادرار، افتادگی مثانه، افتادگی رحم، یبوست و مقاربت دردناک مشاهده می‌شود. در حالی که مو‌های ناحیه زیر بغل و ناحیه تناسلی کاهش می‌یابد، ممکن است در ناحیه صورت، چانه، لب‌ها و ناحیه سینه مو وجود داشته باشد.

کاهش سرعت متابولیسم در دوران یائسگی می‌تواند منجر به افزایش وزن شود. علاوه بر این، خطر بیماری‌های قلبی مانند تصلب شرایین و فشار خون بالا در یائسگی افزایش می‌یابد.

اولین علامت یائسگی چیست؟

برای تغییر آماده باشید!

از آنجایی که اندام‌های تناسلی زنان به استروژن بسیار حساس هستند و استروژن در دوران یائسگی بسیار کاهش می‌یابد، ناحیه تناسلی نازک و تحریک پذیر می‌شود.

این وضعیت در عین حال که مشکلاتی را در تماس جنسی ایجاد می‌کند، مشکلاتی مانند بی‌اختیاری ادرار و تکرر ادرار را نیز در برخی از زنان به وجود می‌آورد. اگرچه این نوع شکایات در زنانی که چند بار زایمان کرده‌اند بیشتر دیده می‌شود، اما بسته به ساختار بافتی بدن زن در خانم‌هایی که هرگز زایمان نکرده‌اند نیز دیده می‌شود. هنگامی که چنین وضعیتی ایجاد می‌شود، می‌توان با برخی درمان‌ها مانند استروژن موضعی راه حلی پیدا کرد.

اگر واژن هنگام تماس جنسی بسیار خشک شد، از مرطوب‌کننده توصیه شده توسط پزشک استفاده کنید. در دوران یائسگی می‌توانید وزن اضافه کنید. بنابراین، مراقب رژیم غذایی خود باشید. بی خوابی و بی‌قراری در یائسگی شایع است. فراموش نکنیم که این وضعیت به دلیل یک دوره‌گذار است.

سبک زندگی خود را تغییر دهید

جدا از تمام تغییرات بالینی در یائسگی، یک استرس عاطفی جدی به این دوره اضافه می‌شود. به همین دلیل، خوب است سعی کنید با توجه به علائم، خود را تحت کنترل نگه‌ دارید. مشکلاتی مانند گرگرفتگی و تعریق شبانه را می‌توان با تغییر دمای محیطی که در آن زندگی می‌کنید یا با ماندن در مکان‌های خنک‌تر کاهش داد.

در دوران یائسگی، ممکن است احساس ناراحتی و استرس داشته باشید یا متوجه شوید که خواب شما مختل شده است. به خاطر داشته باشید که این به دلیل یک دوره انتقالی است و سلامتی شما، به ویژه رفاه شما بهبود می‌یابد. به خاطر داشته باشید که برای شما مناسب است که از نظر ذهنی برای این دوره آماده شوید، در سبک زندگی خود تغییراتی ایجاد کنید تا مشکلاتتان حل شود.

یائسگی زودرس چیست؟

یائسگی قبل از ۴۰ سالگی به عنوان یائسگی زودرس تعریف می‌شود. در این دوره که عملکرد تخمدان دیده نمی‌شود، فرد باروری خود را از دست می‌دهد. علائم یائسگی در برخی از زنانی که یائسگی زودرس را پشت سر می‌گذارند، بسیار شدیدتر است. یائسگی زودرس می‌تواند به طور طبیعی یا به دلیل مداخلات جراحی رخ دهد.

نوع یائسگی که در اثر اعمال جراحی ایجاد می‌شود به عنوان یائسگی جراحی تعریف می‌شود. برداشتن رحم و تخمدان‌ها، آسیب‌های لگنی که باعث آسیب به تخمدان‌ها می‌شود، دارو‌های مورد استفاده در درمان تومور، قرار گرفتن در معرض تشعشعات رحم و تخمدان‌ها می‌تواند باعث شود که فرد وارد یائسگی زودرس شود.

بیش‌تر بخخوانید: آیا لکه بینی نشانه یائسگی است؟

یائسگی دیررس چیست؟

اگر فردی با وجود ۵۱ سالگی همچنان در حال قاعدگی باشد به آن یائسگی دیررس گفته می‌شود. در این صورت فرد باید در حین آمیزش جنسی محافظت شود زیرا ممکن است، باردار شود.

اگرچه عدم ورود فرد به یائسگی، بیشتر به دلیل عوامل ژنتیکی است؛ اما عللی مانند تیروئید، چاقی، سطح بالای استروژن نیز می‌تواند باعث یائسگی دیررس شود. اگر فرد با وجود سن بالای ۵۱ سال به طور منظم به قاعدگی خود ادامه داد، توصیه می‌شود معاینات سلامتی انجام دهد.

یائسگی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در صورت بروز علائم یائسگی، فرد باید به پزشک مراجعه کند و معاینه شود. پزشک ابتدا به شرح حال بیمار گوش می‌دهد و درخواست آزمایش آزمایشگاهی برای اندازه‌گیری هورمون‌های LH و FSH در خون در روز سوم قاعدگی می‌کند.

در زنانی که قاعدگی نامنظمی دارند، اگر سطح FSH ۴۰ pg/ml و بالاتر باشد، تشخیص داده می‌شود که فرد دچار یائسگی است. سطح FSH ۲۵ تا ۳۹ pg/ml نشان دهنده این است که فرد در دوره قبل از یائسگی قرار دارد. پزشک ممکن است آزمایش‌های اضافی را برای بررسی بیماری متفاوتی که باعث بی‌نظمی قاعدگی می‌شود، درخواست کند.

روش‌های درمان یائسگی چیست؟

یائسگی درمان نمی‌شود زیرا یک فرآیند طبیعی است. با این حال، گزینه‌های درمانی مختلفی برای بهبود کیفیت زندگی افراد و کاهش علائم وجود دارد. درمان جایگزینی هورمونی (GRT) یکی از آنهاست. در این روش درمانی که به هورمون درمانی پس از یائسگی (PHT) نیز معروف است، دارو‌هایی متشکل از استروژن یا ترکیبی از استروژن و پروژسترون به فرد داده می‌شود.

به لطف این روش که در پیشگیری از پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی عروقی مؤثر است، علائم رایجی مانند خشکی واژن، تعریق شبانه و گرگرفتگی در دوران یائسگی را نیز کاهش می‌دهد.

کدام بیماران باید درمان را شروع کنند؟

هورمون درمانی بهترین گزینه در درمان شکایات یائسگی در بیماران سالمی است که کمتر از ۶۰ سال سن دارند، به تازگی وارد یائسگی شده‌اند. اساساً درمان باید در ۳ گروه بیمار شروع شود:

اگر شکایت بیمار کیفیت زندگی او را مختل کند و فعالیت‌های روزانه او را محدود کند. درمان با کمترین دوز دارو ممکن شروع می‌شود و در صورت ادامه شکایت، دوز دارو افزایش می‌یابد.

معایب درمان چیست؟

در بیماران مبتلا به سرطان وابسته به هورمون مانند سرطان سینه یا رحم، در بیماران بالای ۶۰ سال و در بیمارانی که بیش از ۱۰ سال از یائسگی گذشته است، قطعاً هورمون درمانی شروع نمی‌شود.

اهمیت تغذیه و ورزش در دوران یائسگی

داشتن یک رژیم غذایی متعادل و سالم در این دوران بسیار مهم است. با این حال، از آنجایی که متابولیسم در این دوره کند می‌شود، ممکن است لازم باشد کالری دریافتی روزانه بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ کالری کاهش یابد. به منظور کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان و افزایش کیفیت خواب، باید از غذا‌های غنی از کلسیم و منیزیم تغذیه و ویتأمین D مصرف شود. سلامت روحی و جسمی را می‌توان با ورزش‌های مناسب حفظ کرد. علاوه بر ورزش، می‌توان از روش‌های مدیتیشن اضافی مانند تکنیک‌های تمدد اعصاب و تمرینات تنفسی نیز استفاده کرد.

جدی گرفتن خونریزی در دوران یائسگی

ویدئو زیر صحبت‌های دکتر لیدا شفیعیان در مورد اهمیت جدی گرفتن خونریزی در دوران یائسگی است. برای درک بیش‌تر این موضوع ویدئورا تماشا کنید.