بی اختیاری ادرار در خانم‌ها

• بیماری های زنان

• ۲۲ فروردین ۱۴۰۲

بی اختیاری ادرار در خانم‌ها، خروج ناگهانی و غیرارادی ادرار از دستگاه ادراری در طول فعالیت‌های عادی روزانه است. بی اختیاری ادرار که در 15 تا 20 درصد از کل جمعیت زنان مشاهده می‌شود، یک بیماری قابل‌درمان است و ممکن است به دلایل مختلف در زنان در هر گروه سنی ایجاد شود.

 چنین وضعیتی می‌تواند به‌اندازه کافی شدید باشد که زندگی روزمره و همچنین انجام فعالیت‌هایی که دوست دارید را (ورزش، مسافرت، روابط اجتماعی و غیره) محدود کند. امروزه راه‌حل‌های زیادی برای رهایی از این مشکل وجود دارد که می‌تواند فعالیت‌های شغلی، اجتماعی و شخصی شما را تحت تأثیر قرار دهد و مانند گذشته به زندگی آزاد بازگردد و کیفیت زندگی شما را افزایش دهد.

آیا مشکل بی اختیاری ادرار دارم؟

وقتی می‌خندید، سرفه می‌کنید یا عطسه می‌کنید، هنگام پیاده‌روی یا ورزش، هنگام بلندکردن یک وسیله سنگین یا اگر هنگام برخاستن از حالت نشسته و حتی دراز کشیدن ادرار نشت می‌کند؛ یعنی مشکل بی اختیاری ادرار دارید.

اگر برای رهایی از این وضعیت مجبورید در طول روز مکرر به توالت بروید یا مجبور به استفاده از پد هستید یا اگر هنگام ادرارکردن نمی‌توانید به توالت برسید و همیشه احساس می‌کنید که ادرار خود را به طور کامل در توالت تخلیه نمی‌کنید، باید با یک متخصص در این زمینه صحبت کنید.

بنابراین، با تعیین علت و نوع بی اختیاری ادرار در صورت وجود، اولین قدم را به سمت بهترین درمان بردارید.

آناتومی و سیستم عملکرد طبیعی دستگاه ادراری چگونه است؟

ادرار تولید شده در کلیه‌ها از طریق حالب‌ها به مثانه می‌آید و در مثانه تجمع می‌یابد. هنگامی که مثانه پر است، پیام تخلیه مثانه به مغز ارسال می‌شود. در حالی که ماهیچه‌های مثانه با “پیام تخلیه” که از مغز می‌آید، منقبض می شوند، ادرار خارج شده از مثانه با شل‌شدن مجرای ادرار و عضلات مجرای ادراری به بیرون پرتاب می‌شود. هنگامی که مثانه خالی می‌شود، عضلات مثانه شل می‌شوند، مجرای ادرار دوباره منقبض می‌شود و مثانه دوباره شروع به پر شدن می‌کند.

علت بی اختیاری ادرار در زنان

دلایل بی اختیاری ادرار در خانم‌ها را باید در ساختار تشریحی زنان جستجو کرد. بارداری و زایمان باید به عنوان دو عامل خطر در نظر گرفته شوند؛ زیرا این دو عامل باعث کشش رباط‌های نگهدارنده مثانه می‌شوند. اما در بین علل بی‌اختیاری زنان تنها این عوامل تاثیر ندارند و عوامل دیگری نیز دخیل هستند. هورمون‌ها نیز می‌توانند در علت بی اختیاری ادرار در زنان نقش داشته باشند؛ زیرا تون عضلانی را در کل ناحیه لگن حفظ می‌کنند. با یائسگی تولید آن‌ها کاهش می‌یابد و بنابراین شاهد افزایش دفعات دفع غیرارادی ادرار هستیم.

می‌توان فکر کرد که مشکلات بی‌اختیاری با افزایش سن همراه است؛ اما در همه موارد اینطور نیست. هر خانمی ممکن است در معرض نشت ادرار باشد و در حدود ۲۰ درصد موارد این مشکلات حتی قبل از ۳۰ سالگی ظاهر می‌شود. بی‌اختیاری اغلب به دلیل اختلالات کف لگن، حرکت بیش از حد مجرای ادرار یا کاهش تون اسفنکتر مجرای ادرار است. با این حال، هنوز هم می‌توان به دنبال علل دیگر بی‌اختیاری بود، به عنوان مثال:

• عفونت‌های ادراری یا واژن
• عوارض جانبی برخی دارو‌ها
• ضعف عضلانی
• بیماری‌های عصبی یا عضلانی
• عوارض جانبی برخی از جراحی‌ها
• مثانه نوروژنیک، ناشی از بیماری یا آسیب مانند مولتیپل اسکلروزیس، اسپینا بیفیدا یا آسیب نخاعی
• همچنین از نظر علمی ثابت شده است، در میان افرادی که سیگار می‌کشند یا دارای اضافه‌وزن هستند، بی اختیاری بیشتر است.

انواع بی اختیاری ادرار در خانم‌ها چیست؟

مشکل بی اختیاری ادرار در زنان به 4 نوع مختلف تعریف شده است.

بی اختیاری استرسی

نشت غیرارادی ادرار با حرکات ناگهانی مانند خنده، سرفه، عطسه، راه‌رفتن، ورزش است. این شایع ترین علت بی اختیاری ادرار در زنان است. دو دلیل اصلی وجود دارد، اولین و شایع ترین آن ضعف عضلات کف لگن است.

بیشتر مطالعه کنید: آشنایی با انواع اختلالات کف لگن

عضلات کف لگن از اندام‌های دستگاه ادراری تحتانی حمایت می‌کنند. یک کف لگنی قوی، مجرای ادرار را تا زمان دفع ادرار بسته نگه می‌دارد. هنگامی که ضعف کف لگن وجود دارد، شرایطی که باعث افزایش فشار شکم می‌شود (ورزش، سرفه و غیره) باعث باز شدن مجرای ادرار و بی اختیاری ادرار می‌شود.

زایمان‌های متعدد با مداخله، به دنیا آوردن نوزاد بزرگ، چاقی، نزدیکی خانوادگی و میپوز می‌تواند به عنوان عوامل خطر در نظر گرفته شود. یکی دیگر از علل بی اختیاری استرسی ادرار، نارسایی عضلات اسفنکتر داخلی (عضلات کنترل کننده تخلیه مثانه) است. به طور معمول، عضلات اسفنکتر، مجرای ادرار را با پر شدن مثانه بسته نگه می‌دارند و زمانی که زمان ادرار فرا می‌رسد، شل شده و اجازه ادرار را می‌دهند. از طرف دیگر در نارسایی اسفنکتر، ادرار در حین حرکات مختلف (سرفه، ورزش و …) از دست می‌رود، زیرا ماهیچه‌ها نمی‌توانند کار خود را انجام دهند.

بی اختیاری فوری

این نوعی بی اختیاری ادرار قبل از رسیدن به توالت است که نیاز شدید به توالت احساس می‌شود. برخلاف بی اختیاری استرسی ادرار، علت آن ضعف در کف لگن نیست، بلکه فعالیت بیش از حد عضلات مثانه است.

بی اختیاری مختلط

زمانی که علائم چندین نوع بی اختیاری مانند استرس و بی اختیاری فوری را دارید.

 بی اختیاری سرریز ادرار

نشت مقدار کمی ادرار بدون احساس مشکل در ادرارکردن، زمانی که ادرار بیش از ظرفیت خود در مثانه ذخیره می‌شود. در این حالت فرد احساس می‌کند که مثانه هنوز پر است و کاملاً خالی نیست. دیابت در نتیجه از دست دادن تون عضلانی در شرایطی مانند آسیب لگن، جراحی گسترده لگن، آسیب‌های نخاعی و مالتیپل اسکلروزیس رخ می‌دهد.

برخی از انواع بی اختیاری ادرار که کمتر رایج هستند، عبارتند از :

1. بی اختیاری عملکردی، به دلیل محدودیت‌های فیزیکی یا عصبی که مانع از رسیدن به موقع به دستشویی می‌شود.
2. بی اختیاری کامل، در موارد نشت مداوم ادرار، یا نشت مکرر مقادیر زیاد ادرار. این مورد می‌تواند ناشی از نقص‌های مادرزادی، آسیب‌های نخاعی یا آسیب‌های سیستم ادراری باشد.

بی اختیاری ادرار در خانم‌ها چگونه تشخیص داده می‌شود؟

هنگامی که علائم بی‌اختیاری ظاهر می‌شود، توصیه می‌شود با پزشک خود تماس بگیرید، او می‌تواند برای تشخیص صحیح، شناسایی علل، نوع و مناسب‌ترین دوره درمانی به شما کمک کند. امروزه آزمایش‌ها و بررسی‌های ساده‌ای وجود دارد که به ما امکان می‌دهد منشأ این اختلال را درک کنیم، به طور مثال: از پرسشنامه‌های خودارزیابی علائم گرفته تا بررسی‌های اورودینامیک، از بررسی عینی عملکرد عضلات پرینه تا مطالعات اولتراسوند یا رادیوگرافی دستگاه ادراری تحتانی. مسیری که به تشخیص منتهی می‌شود، در بیشتر موارد نیازی به تکنیک‌های تهاجمی ندارد.

پس از مصاحبه لازم برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد سابقه پزشکی شخص، متخصص معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد که از لمس شکم تا تأیید تون عضله لگن انجام می‌شود و سپس یک سری آزمایشات بالینی خاص، اورودینامیک و تکمیلی را تجویز می‌کند.

اولین ویزیت اورولوژی به ما این امکان را می‌دهد تا از طریق بازسازی دقیق دوره‌های بی‌اختیاری و شرایط همراه آن، نوع بی‌اختیاری که باعث نشت می‌شود، بازسازی کنیم. سایر آزمایشات اولیه مورد نیاز، علاوه بر تاریخچه پزشکی و ویزیت اورولوژی، عبارتند از:

• برخی از آزمایشات خون
• آزمایش ادرار
• کشت ادرار
• سونوگرافی شکم با ارزیابی باقیمانده ادرار در مثانه پس از ادرار

این آزمایشات برای تأیید یا رد وجود عفونت‌های دستگاه ادراری، تغییرات آناتومیکی دستگاه ادراری و دستگاه تناسلی، وجود سایر بیماری‌های سیستمیک استفاده می‌شود. گاهی اوقات آزمایش‌های دیگری مانند دفترچه خاطرات تخلیه ادراری باید به این تست‌های اولیه اضافه شود.

آیا وقتی برای بی اختیاری ادرار به پزشک مراجعه می‌کنم، معاینه مشکل است؟

در صورت مراجعه به پزشک یا متخصص با شکایت از بی اختیاری ادرار، پس از بحث در مورد سابقه پزشکی و شکایات ادرار، معاینه دقیق لگن انجام می‌شود و با توجه به شکایات و ویژگی‌های معاینه، آزمایشاتی انجام می‌شود. مخصوصاً آزمایش ادرار علاوه بر آزمایش‌های ساده‌ای که می‌توان در حین معاینه بیمار انجام داد، ممکن است در صورت لزوم، آزمایش‌های پیچیده‌تر اورودینامیک توسط پزشک شما درخواست شود.

در مرحله تشخیص از دستگاه‌های تشخیصی بسیار آسان، ساده و مؤثر که در واحدهای مدرن اوروژنیکولوژی موجود است و در معاینه طبیعی قابل‌ استفاده است و مزاحمتی برای بیمار ایجاد نمی‌کند، استفاده می‌شود. تشخیص بی اختیاری ادرار، وجود عفونت ادراری، استفاده از دارویی (داروهای فشار خون و…) که ممکن است بر دستگاه ادراری تأثیر بگذارد و برخی خواص تغذیه‌ای (قهوه، نوشابه‌های کولا و…) حتماً باید بررسی شود. اگرچه بی اختیاری ادرار اغلب یک بیماری قابل‌درمان است، اما هر رویکرد درمانی ممکن است برای همه و همه انواع بی اختیاری ادرار مؤثر نباشد. از آنجایی که دقیق‌ترین درمان با توجه به نوع بی اختیاری ادرار تعیین خواهد شد، تعیین نوع بی اختیاری ادرار و تشخیص صحیح بسیار مهم است.

بی اختیاری ادرار در خانم‌ها چگونه درمان می‌شود؟

بی اختیاری ادرار عارضه‌ای است که در هر سنی قابل‌درمان است. با این حال، همه روش‌های درمانی برای همه انواع بی اختیاری ادرار مفید نیستند.

عضله درمانی

شامل رفتاردرمانی و عضله درمانی است. اولین مرحله، تمریناتی برای تقویت عضلات کف لگن است که به آن تمرینات کگل می‌گویند. با این درمان عضلات مربوط به مثانه و دفع ادرار تحت کنترل گرفته شده و عضلات کف لگن تقویت می‌شوند. در کنار این تمرینات، دفترچه ادرار ایجاد می‌شود و سعی می‌شود در چارچوب یک برنامه آموزشی کنترل مثانه ارائه شود.

بیوفیدبک و تحریک الکتریکی

سایر روش‌های درمانی که همراه یا بدون این تمرینات استفاده می‌شوند، بیوفیدبک و تحریک الکتریکی هستند. با این روش‌ها عضلات ضعیف شده کف لگن تقویت می‌شوند.

دارو درمانی

برخی از انواع بی اختیاری ادرار را می‌توان با داروها یا هورمون‌ها درمان کرد. به خصوص در بی اختیاری فوری، گزینه درمانی، درمان دارویی است و از داروها برای کاهش فعالیت بیش‌فعال عضلانی استفاده می‌شود.

با این حال، بی اختیاری استرسی ادرار به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهد. در برخی موارد، اگرچه نادر است، می‌توان از کرم‌ها، چسب‌ها یا قرص‌های استروژن موضعی استفاده کرد. اگر سایر روش‌های درمانی با شکست مواجه شوند، ممکن است برای رفع علت زمینه‌ای بی‌اختیاری ادرار نیاز به انجام جراحی باشد.

جراحی

گزینه‌های جراحی زیادی وجود دارد و هر کدام با توجه به نوع یا علت بی اختیاری ادرار توصیه می‌شود. عملیات تعلیق گردن مثانه – تعلیق رتروپوبیک (Burch، MMK)- تعلیق سوزنی (Stamey، Pereya، Raz)- عملیات پلیکاسیون اطراف مجرای ادرار – تزریق مواد اطراف مجرای ادرار (تفلون، سیلیکون)- اسفنکترهای مصنوعی و…

امروزه روش‌های جدیدی ابداع شده است که بسیار ساده، کم تهاجمی و مؤثر هستند که در مدت زمان بسیار کوتاهی حتی با بی‌حسی موضعی نیز قابل‌اعمال هستند.

در مورد روش‌های درمان بی اختیاری ادرار در زنان بیش‌تر بخوانید!

کمک به بی‌اختیاری ادرار زنان

برای کمک به بی اختیاری ادرار در زنان، می‌توان به روش‌هایی که به مدیریت نشت ادرار کمک می‌کنند، متوسل شد. به طور خاص می‌توان از سیستم‌های جاذب استفاده کرد. در موارد بی‌اختیاری خفیف می‌توان از پوشک‌های کوچک فوق جاذب یا پوشک‌های کوچک و چسب‌دار استفاده کرد که با لباس زیر معمولی قابل‌استفاده است.

در موارد شدیدتر بی‌اختیاری، می‌توان از پوشک آناتومیک شکل یا پوشک شورت استفاده کرد. راه‌حل دیگر، سوندگذاری است، انتخابی که به شما این امکان را می‌دهد که کنترل کامل روتین روزانه خود را به دست آورید و منجر به بهبود تدریجی کیفیت زندگی شود. در واقع، دفعات توالت رفتن کاهش می‌یابد و از نگرانی‌های مربوط به بو‌های احتمالی یا لباس‌های خیس جلوگیری می‌کند.