افتادگی مثانه : علت، علائم، تشخیص و درمان آن!

• بیماری های زنان

• ۲۳ آبان ۱۴۰۲

افتادگی مثانه وضعیتی است که در آن مثانه تغییر موقعیت می‌دهد و به پایین می‌افتد و در نتیجه دیواره واژن را فشار می‌دهد. این وضعیت که بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی می‌گذارد، زمانی رخ می‌دهد که فشار بیش از حد به کف لگن یا ضعیف‌شدن کف لگن وجود دارد. عواملی که باعث تضعیف کف لگن می‌شوند عبارت‌اند از زایمان طبیعی، سرفه شدید، یبوست مزمن یا بلندکردن بیش از حد بدن. اگر سیستوسل خفیف یا متوسط باشد، معمولاً درمان غیرجراحی مؤثر است. بااین‌حال، موارد جدی‌تر سیستوسل ممکن است به درمان جراحی نیاز داشته باشد. در این بخش همراه ما باشید تا با جزئیات افتادگی مثانه آشنا شویم.

افتادگی مثانه چیست؟

افتادگی مثانه یک وضعیت نسبتاً شایع در زنان است و زمانی اتفاق می‌افتد که مثانه از محل فیزیولوژیکی خود با فشار دادن به دیواره واژن که از نظر آناتومیکی به آن مرتبط است، حرکت می‌کند. بسته به شدت عارضه می‌تواند باعث درد لگن و حتی ناراحتی ناتوان کننده شود. افتادگی مثانه می‌تواند بر کیفیت زندگی زنان تأثیر منفی بگذارد و  فعالیت‌های روزانه و جنسی  را تحت شعاع قرار دهد. علائم افتادگی مثانه را معمولاً می‌توان با تمرینات لگن و تغییرات خاص در سبک زندگی بهبود بخشید. افتادگی مثانه می‌تواند خود به خود برطرف شود، اما گاهی اوقات نیاز به درمان دارویی و در موارد شدید جراحی برای نگه داشتن واژن و سایر اندام‌های لگنی در موقعیت صحیح خود دارد.

بیشتر مطالعه کنید: آشنایی با انواع اختلالات کف لگن

علت افتادگی مثانه چیست؟

افتادگی مثانه بیشتر بعد از یائسگی اتفاق می‌افتد. کاهش تکیه گاه زیر مثانه به دلیل کاهش هورمون استروژن پس از یائسگی، وضعیت پرخطری از نظر افتادگی مثانه ایجاد می‌کند. افتادگی مثانه به دلیل ضعیف‌شدن یا آسیب به ماهیچه‌های اطراف مثانه رخ می‌دهد.  علاوه بر تغییرات هورمونی مانند بارداری، تولد و یائسگی، عواملی مانند:

• بلندکردن اجسام سنگین
• سرفه‌های مزمن
• اضافه‌وزن
• وجود بیماری های بافت همبند در خانواده
• استعداد نژادی
• مصرف سیگار
• چاقی
• جراحی قبلی لگن
• یبوست طولانی مدت همچنین می تواند باعث افتادگی مثانه شود.

شدت افتادگی مثانه

متخصصان زنان معمولاً از سیستم طبقه‌بندی افتادگی مثانه استفاده می‌کنند. بسته به میزان قرار گرفتن مثانه روی واژن، موارد زیر ممکن است رخ دهد. افتادگی درجه 1 که خفیف‌ترین شکل این بیماری است و درجه 3 و 4، نشان دهنده جدی‌ترین شکل این بیماری هستند. هرچه پرولاپس پیشرفته‌تر باشد، مثانه و دیواره واژن می‌توانند بیشتر پایین بیایند، به طوری که به کانال واژن رسیده یا بیرون زده و به طور بالقوه از طریق دهانه واژن به بیرون نشت می‌کند.

تشخیص افتادگی مثانه

افتادگی مثانه اغلب بدون علائم است، اما پزشک می‌تواند آزمایش‌های زیر را برای تشخیص این بیماری انجام دهد:

• معاینه لگن
• سیستورتروگرافی لگن
• بررسی علائم
• آزمایش ادرار

معاینه لگن

در معاینه لگن پزشک به دنبال برآمدگی بافتی در واژن می‌گردد که نشان‌دهنده افتادگی اندام لگنی است، برای نظارت بهتر بر فعالیت بافت کف لگن، از بیمار خواسته می‌شود لگن را در طول معاینه فشار دهد.

سیستورتروگرافی ادراری

این یک معاینه رادیوگرافی است که از ماده حاجب استفاده می‌کند. به شما امکان می‌دهد شکل مثانه و احتمالاً تخلیه ناقص مثانه را در هنگام ادرار مشاهده کنید. این روش به دلیل نیاز به وارد کردن ماده حاجب به طور مستقیم به مثانه می‌تواند کمی آزاردهنده باشد.

پر کردن پرسشنامه در مورد علائم و کیفیت زندگی بیمار

این اطلاعات همچنین به متخصصان کمک می‌کند تا درمان مناسبی را با توجه به شرایط سلامتی بیمار انتخاب کنند.

آزمایش ادرار

انجام آزمایش ادرار به خصوص در موارد افتاشدید که ممکن است در تخلیه کامل مثانه مشکل وجود داشته باشد، می‌تواند به رد عفونت احتمالی کمک کند.

علائم افتادگی مثانه

گاهی اوقات افتادگی‌ مثانه هیچ علامتی ندارد و در طی آزمایشات دیگری مانند معاینه سواب دهانه رحم مشاهده می‌شود. شایع‌ترین علائم افتادگی‌ مثانه عبارتند از:

• احساس سنگینی در قسمت تحتانی شکم
• احساس ناراحتی در داخل واژن
• احساس ناراحتی، بی حسی یا درد در هنگام مقاربت
• مشکلات ادرار کردن یا نیاز به توالت رفتن بیشتر
• دفع مقدار کمی ادرار هنگام سرفه، عطسه یا ورزش

اگر درمان نشود، شایع‌ترین عارضه افتادگی کامل واژن است.

درمان افتادگی مثانه

درمان لازم به وجود علائم، مرحله بیماری و وجود شرایط دیگر مانند بی‌اختیاری ادرار یا افتادگی سایر اندام‌های لگن بستگی دارد. همانطور که گفته شد درمان افتادگی مثانه، ارتباط تنگاتنگی با شرایط خاص هر بیمار دارد. در واقع، درمان نه تنها با هدف اصلاح نقص آناتومیکی بلکه مهمتر از همه اصلاح علائم ناتوان کننده است. گزینه‌های درمانی مختلفی وجود دارد که باید به صورت موردی با طراحی یک برنامه درمانی خاص ارزیابی شوند.

در برخی از اشکال بی‌اختیاری ادرار، می‌توان با تقویت اجزای بافت همبند یا با نفوذ مواد پرکننده مصنوعی (اسید هیالورونیک، کلاژن) و حتی با سلول‌های بنیادی گرفته شده از همان بیمار مداخله کرد. همچنین در موارد پیشرفته‌تر باید به جراحی با مداخلاتی متوسل شد که می‌تواند با هدف بازسازی دیواره قدامی واژن یا تعلیق مثانه انجام شود. در سال‌های اخیر، استفاده از سیستم تعلیق اندام لگنی (POPS) بسیار موثر بوده است.

چه زمانی جراحی افتادگی مثانه لازم است؟

 اگر علائم مزاحم علیرغم درمان‌هایی که برای فرد اعمال می‌شود ادامه یابد، ممکن است جراحی سیستوسل انجام شود. این روش شامل بلندکردن مثانه افتادگی به‌جای خود با بخیه و برداشتن بافت اضافی است. در این مرحله، اگر بافت‌های واژن بسیار نازک به نظر می‌رسند، ممکن است از پیوند بافتی ویژه برای افزایش حمایت و تقویت بافت‌ها استفاده شود. اگر فرد دچار افتادگی رحم نیز باشد، پزشک رباط‌ها، بافت‌ها و عضلات کف لگن آسیب‌دیده را ترمیم می‌کند و همچنین برداشتن رحم را توصیه می‌کند. اگر فرد شرایطی مانند بی‌اختیاری ادرار را تجربه کند، ممکن است برای ازبین‌بردن این علائم جراحی توصیه شود.

بعد از جراحی افتادگی مثانه چه نکاتی را باید در نظر گرفت؟

 این سؤال اغلب توسط بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند پرسیده می‌شود. روند بهبودی پس از جراحی بسیار مهم است. در دوره پس از عمل، بیمار باید قوانین خاصی را رعایت کند و توصیه‌های پزشک را رعایت کند. در روزهای اول بیمار باید استراحت کند و استراحت کند. پس از جراحی می‌توان از مسکن‌ها استفاده کرد. در طول این فرایند، همچنین برای بیمار مهم است که از بلندکردن اجسام سنگین خودداری کند و حرکات خود را تاحدامکان محدود کند.

پس از جراحی افتادگی مثانه، احتمال ابتلا به عفونت‌های مجاری ادراری افزایش می‌یابد. به همین دلیل بیمار باید با رعایت نکات بهداشتی ناحیه تناسلی را تمیز کند و در صورت بروز علائم عفونت سریعاً با پزشک مشورت کند. پس از جراحی، گاهی اوقات ممکن است خون در ادرار دیده شود. این طبیعی است، اما اگر خونریزی شدید باشد، باید به پزشک اطلاع داده شود. پس از جراحی افتادگی مثانه، رابطه جنسی برای مدت معینی توصیه نمی‌شود. ازآنجایی‌که این مدت بسته به شرایط بیمار متفاوت است، باید با پزشک مشورت شود.

بعد از جراحی افتادگی مثانه

 تمرینات کگل که به‌عنوان ورزش‌های افتادگی‌مثانه توصیه می‌شود، تمریناتی هستند که باید در خانه برای تقویت عضلات کف لگن انجام شوند. تقویت شده کف لگن حمایت بهتری از اندام‌های لگن می‌کند و تسکین علائم را تسهیل می‌کند.

مراحل انجام تمرینات کگل:

عضلات کف لگن (ماهیچه‌هایی که برای نگه‌داشتن ادرار استفاده می‌شوند) باید سفت شوند. انقباض باید به مدت پنج ثانیه نگه داشته شود و به دنبال آن پنج ثانیه آرام‌سازی انجام شود.

انقباض باید هر بار 10 ثانیه نگه داشته شود.3 ست 10 تکراری تمرین باید هر روز انجام شود.

قیمت جراحی افتادگی مثانه چقدر است؟

قیمت جراحی افتادگی مثانه ممکن است بسته به عوامل زیادی متفاوت باشد. این عوامل شامل سن بیمار و وضعیت سلامت عمومی، روش جراحی مورداستفاده و ماهیت مواد مورداستفاده است.

پیشگیری از افتادگی مثانه

اگرچه در برخی موارد مانند زایمان طبیعی، حذف عوامل خطر افتادگی مثانه امکان پذیر نیست، اما تمرین صحیح لگن و برخی عادات روزانه سالم می‌تواند به پیشگیری از آن کمک کند. تمرینات لگن را می‌توان برای تقویت عضلات ناحیه انجام داد. برای جلوگیری از یبوست، رعایت رژیم غذایی غنی از فیبر، وزنه زدن صحیح، اجتناب از سیگار کشیدن برای جلوگیری از سرفه مزمن و برونشیت و کاهش وزن در موارد اضافه وزن یا چاقی خوب است.

کلام آخر

افتادگی مثانه عبارت است از دررفتگی (لغزش) مثانه به داخل واژن به دلیل ضعیف شدن ساختار دیواره لگن و به ویژه نوار بین مثانه و واژن (بند وزیکو واژینال). این تضعیف به دنبال آسیب‌های قابل توجهی مانند آسیب زایمان یا برای تغییرات هورمونی مانند آنهایی که در یائسگی یا بعد از جراحی (مانند هیسترکتومی) رخ می‌دهد؛ بنابراین این مورد در زنان بیشتر اتفاق می‌افتد.

علت اصلی افتادگی‌ مثانه، همانطور که قبلا ذکر شد، ضعیف شدن کف لگن است. منظور از کف لگن مجموعه‌ای از ماهیچه‌ها، رباط‌ها و بافت همبند است که در حفره لگن یافت می‌شود. در صورت مشکوک شدن به افتادگی‌ مثانه همیشه توصیه می‌شود با متخصص زنان (یا اورولوژیست) مشورت کنید.