لاپاراسکوپی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

• مقالات

• ۳ خرداد ۱۴۰۲

به لطف فرصت‌های ارائه شده توسط پزشکی مدرن، امروزه بسیاری از عمل‌ها بسیار سریع‌تر، ایمن‌تر و راحت‌تر انجام می‌شوند. لاپاراسکوپی که یکی از تکنیک‌هایی است که این امکان را فراهم می‌کند. می‌توان آن را در بسیاری از عمل‌های شکمی با مزایای کمتر خطر عوارض و زمان بهبودی سریع‌تر با برش‌های کوچک ترجیح داد. لاپاراسکوپی که می‌تواند برای تشخیص و همچنین درمان استفاده شود، به عنوان جراحی بسته شناخته می‌شود. در این عمل‌ها که با کمک دوربین نوری می‌توان داخل شکم را مشاهده کرد، روش جراحی یکی از انواع جراحی با حداقل تهاجم (با حداقل آسیب به بافت‌ها) است. امروزه کاربرد‌های تشخیص و درمان جراحی برای بسیاری از بیماری‌های مرتبط با زنان، گوارش، انکولوژی و بسیاری دیگر از شاخه‌های پزشکی قابل انجام است.

لاپاراسکوپی چیست؟

لاپاراسکوپی یک تکنیک جراحی است که به جراح اجازه می‌دهد تا بدون ایجاد برش‌های بزرگ روی پوست به حفره شکم و لگن دسترسی پیدا کند. این روش که به عنوان جراحی کم تهاجمی یا تکنیک سوراخ کلید نیز شناخته می‌شود، با کمک دستگاه‌هایی به نام لاپاراسکوپ انجام می‌شود. لاپاراسکوپ یک لوله نازک روشن با یک دوربین با وضوح بالا در انتهای آن است و امکان مشاهده آسان داخل شکم یا لگن را فراهم می‌کند. تصاویر به دست آمده از دوربین بر روی‌ مانیتور نمایش داده می‌شود و جراح می‌تواند این‌ مانیتور را پیگیری کرده و مراحل را انجام دهد.

علاوه بر لاپاراسکوپ که امکان دیده شدن بدن را فراهم می‌کند، می‌توان با کمک چندین دستگاه لوله مانند، عمل‌های مورد نظر را در ناحیه شکم انجام داد. در شرایط عادی برای مشاهده واضح داخل شکم با روش جراحی باز نیاز به یک برش بزرگ است در حالی که در روش لاپاراسکوپی تنها به چند برش ۱-۱.۵ سانتی‌متری نیاز است. همچنین مزایای زیادی از نظر خطر عوارض، زمان بهبودی و تشکیل اسکار پس از عمل به همراه دارد. این روش قبلاً فقط برای جراحی‌های کیسه صفرا و جراحی‌های زنان ترجیح داده می‌شد.

چرا لاپاراسکوپی انجام می‌شود؟

روش لاپاراسکوپی را می‌توان در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌هایی که در شکم یا لگن ایجاد می‌شود، استفاده کرد. به ویژه واحد‌های زنان، اورولوژی و گوارش از جمله واحد‌های پزشکی هستند که اغلب از تکنیک لاپاراسکوپی استفاده می‌کنند. برخی از موقعیت‌هایی که معمولاً در آن‌ها جراحی لاپاراسکوپی ترجیح داده می‌شود به شرح زیر است:

• برداشتن یک عضو بیمار یا آسیب دیده
• برداشتن کیست تخمدان وغیره
• برداشتن فیبروم
• برداشتن آپاندیسیت (آپاندکتومی)
• برداشتن قسمتی از روده به دلیل بیماری‌هایی مانند دیورتیکولیت، کولیت اولسراتیو
• درمان زخم معده
• برداشتن جزئی یا کامل اندام‌هایی مانند پروستات، کلیه و مثانه
• خاتمه حاملگی خارج از رحم
• درمان فتق
• بیماری التهابی لگن (PID) و درمان اندومتریوز
• برداشتن رحم (هیسترکتومی)
• نمونه‌برداری از بافت (بیوپسی)

جدای از درمان، می‌توان از روش لاپاراسکوپی نیز در مرحله تشخیص استفاده کرد. روش‌های تصویربرداری مانند اولتراسوند،  MR، CT  برای اکثر مطالعات در مورد بیماری‌های لگن و حفره شکمی کافی است. با این حال، در برخی موارد، تنها راه برای تأیید تشخیص، لاپاراسکوپی است. لاپاراسکوپی تشخیصی ممکن است در مواردی مانند بیماری التهابی لگن، اندومتریوز، حاملگی خارج از رحم، کیست تخمدان، بیضه نزول نکرده، فیبروم و ناباروری زنانه بدون دلیل، درد شکم مورد نیاز باشد. علاوه بر این، از روش لاپاراسکوپی می‌توان در تشخیص سرطان‌های مربوط به پانکراس، کبد، تخمدان، مجرای صفراوی و کیسه صفرا استفاده کرد.

لاپاراسکوپی چگونه انجام می‌شود؟

لاپاراسکوپی نوعی عمل جراحی است که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. بیماران قبل از عمل از نظر مناسب بودن برای بیهوشی ارزیابی می‌شوند. بیمار باید ۱۲ ساعت قبل از جراحی از خوردن و نوشیدن آب خودداری کند. علاوه بر این، از افرادی که از دارو‌های رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنند، خواسته می‌شود چند روز قبل از عمل، مصرف این دارو‌ها را متوقف کنند. در ابتدای عمل یک یا چند سوراخ در دیواره شکم توسط جراح ایجاد می‌شود. لاپاراسکوپ، لوله‌ای که برای باد کردن شکم با دی اکسید کربن استفاده می‌شود و ابزار‌های جراحی کوچک از طریق این سوراخ‌ها وارد می‌شوند.

در عمل‌های لاپاراسکوپی، شکم با استفاده از گاز دی اکسید کربن باد می‌شود تا میدان دید و حرکت بهتری به دست آید. سپس با استفاده از ابزار‌هایی که با استفاده از برش قرار داده شده‌اند، معاینات و درمان‌های لازم انجام می‌شود. پس از اتمام عمل، گاز دی اکسید کربن در شکم تخلیه می‌شود، ابزار‌ها برداشته می‌شوند، برش‌ها بخیه می‌شوند و پانسمان انجام می‌شود.

در جراحی لاپاراسکوپی که برای اهداف تشخیصی استفاده می‌شود، زمان عمل معمولاً در محدوده ۳۰-۶۰ دقیقه است. در لاپاراسکوپی درمانی، مدت زمان عمل نیز با توجه به کاربرد‌هایی که باید انجام شود، متفاوت است. معمولاً بیماران در همان روز یا روز بعد مرخص می‌شوند. از آنجایی که جراحی لاپاراسکوپی یک عمل کم تهاجمی (کمتر مضر) است، خطر عوارض بسیار کمتر از عمل‌های باز است. اما از آنجایی که این یک مداخله جراحی است، عوارضی مانند عفونت، خونریزی و کبودی در اطراف برش‌ها، تهوع و استفراغ ناشی از بیهوشی، البته نادر، دیده می‌شود. به دلیل چنین احتمالاتی، بیماران معمولاً به مدت ۲۴ ساعت تحت نظر هستند.

روند بهبودی پس از لاپاراسکوپی چگونه است؟

زمان نقاهت در جراحی لاپاراسکوپی در مقایسه با روش جراحی کلاسیک بسیار کمتر است. بیماران ممکن است در ساعات اولیه به دلیل بیهوشی عمومی علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ و احساس ضعف را تجربه کنند. به همین دلیل معمولاً بیماران چندین ساعت زیر نظر پرستاران نگهداری می‌شوند. قبل از خروج از بیمارستان، اطلاعات لازم در مورد دارو‌های مورد استفاده، اقداماتی که باید از آن‌ها اجتناب شود و سایر مواردی که باید توسط پزشک در نظر گرفته شود، به بیمار داده می‌شود. امروزه در بخیه‌های برش‌های باز شده در حین لاپاراسکوپی از نخ‌های بخیه خود ذوب شده استفاده می‌شود.

برای بخیه‌هایی که به این روش انجام نمی‌شود، قراری برای برداشتن بخیه‌ها پس از مدت زمان مشخصی پس از جراحی گرفته می‌شود. گلودرد ممکن است در چند روز اول پس از عمل مشاهده شود. این به این دلیل است که لوله تنفسی مورد استفاده در بیهوشی عمومی گلو را تحریک می‌کند. علاوه بر این، ممکن است در نواحی که برش‌ها قرار دارند، درد و ناراحتی وجود داشته باشد. به دلیل این احتمالات، معمولاً دارو‌های مسکن توسط پزشک تجویز می‌شود.

نکته مهم

بیمارانی که پس از جراحی لاپاراسکوپی دچار مشکلاتی مانند تب، درد و استفراغ شدید شکمی، ترشحات غیرطبیعی واژن، خارش، تورم و ترشحات اطراف زخم می‌شوند باید در اسرع وقت به دنبال کمک باشند. مقداری از گاز‌های مورد استفاده برای باد کردن شکم در حین جراحی ممکن است در شکم باقی بماند. به همین دلیل درد و گرفتگی شکم دیده می‌شود.

علاوه بر این، درد در‌شانه‌ها به دلیل گاز دیده می‌شود. این بیماری‌ها در عرض چند روز به طور خود به خود بهبود می‌یابند؛ زیرا گاز جذب شده و توسط بدن دفع می‌شود. مطابق با توصیه‌های پزشک، ممکن است لازم باشد که آب برای مدت معینی به نواحی بخیه نخورد و از انجام برخی فعالیت‌های بدنی خودداری شود. زمان بازگشت به زندگی روزمره و زندگی کاری با توجه به هدف روش لاپاراسکوپی متفاوت است.

نقاهت برای لاپاراسکوپی تشخیصی

در لاپاراسکوپی تشخیصی، بیماران می‌توانند در عرض ۵-۷ روز به زندگی عادی خود بازگردند. عمل‌های لاپاراسکوپی کوچک مانند آپاندیسیت یا برداشتن کیست‌های ساده تخمدان، این فرآیند ممکن است تا ۳ هفته طول بکشد. در عمل‌های بزرگتر برای درمان سرطان، ممکن است لازم باشد تا ۱۲ هفته صبر کنید تا به زندگی عادی برگردید. با تیم جراحی که عمل را انجام می‌دهند باید در مورد زمان بازگشت به فعالیت‌های بدنی عادی و شروع کار‌هایی که نیاز به کار فیزیکی دارند، مشورت شود.

اگر مشکل سلامتی دارید که با روش لاپاراسکوپی قابل درمان است، می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید و در مورد اینکه آیا بیماری شما برای درمان با جراحی لاپاراسکوپی مناسب است یا خیر، اطلاعات کسب کنید. شما می‌توانید با انتخاب مؤسسات مراقبت‌های بهداشتی که گزینه درمان با جراحی لاپاراسکوپی را برای عمل‌های مناسب ارائه می‌دهند، درمان‌های جراحی خود را با خطر کمتر عوارض و دوره نقاهت سریع‌تر انجام دهید.